تربلیگ چیست؟
تربلیگ چیست؟ تاثیر حرکات کوچک در ارزیابی کار و زمان چگونه است؟ تربلیگ (Therblig) یکی از مهم‌ترین مفاهیم در مهندسی صنایع و مدیریت بهره‌وری است. این واژه نخستین بار توسط فرانک گیلبرث (Frank Gilbreth) و همسرش لیلیان گیلبرث (Lillian Gilbreth) مطرح شد. جالب آنجاست که “تربلیگ” در واقع حاصل معکوس‌نویسی خلاقانه‌ی نام خانوادگی “Gilbreth” با اندکی تغییر است؛ ابتکاری که نه‌تنها نامی ماندگار ساخت، بلکه مفهومی انقلابی در تجزیه و تحلیل عملکرد انسان در محیط کار خلق کرد.
تعریف تربلیگ و نقش آن در تحلیل حرکات انسانی
تربلیگ به واحدهای بنیادین حرکت انسانی در انجام یک وظیفه‌ی دستی گفته می‌شود. این حرکات، توسط گیلبرث‌ها شناسایی شدند تا با تحلیل و بهینه‌سازی آن‌ها، کارایی فرآیندهای کاری افزایش یابد. در واقع، تربلیگ‌ها نوعی ابزار بصری و مفهومی هستند که تجزیه‌ی فعالیت‌ها به اجزای قابل‌بررسی و قابل‌اندازه‌گیری را ممکن می‌کنند.
در مجموع، ۱۸ حرکت پایه‌ای به عنوان تربلیگ شناسایی شده‌اند، از جمله: جست‌وجو، یافتن، گرفتن، نگه داشتن، قرار دادن، استفاده، بازرسی، مونتاژ، جدا کردن، تأخیر عمدی، تأخیر غیرعمدی، حرکت غیرضروری و غیره. این حرکات اغلب با علائم و رنگ‌های خاصی در نمودارهای حرکت و زمان نمایش داده می‌شوند.
چه کسانی از تربلیگ استفاده می‌کنند؟
تربلیگ‌ها به‌ویژه در صنایع تولیدی، خطوط مونتاژ، مراکز لجستیکی، طراحی شغل، آموزش کارگران و مطالعات ارگونومی مورد استفاده قرار می‌گیرند. مهندسان صنایع و تحلیل‌گران بهره‌وری با کمک این حرکات، فرآیندهای کاری را بازطراحی می‌کنند تا حرکت‌های اضافی حذف شده و زمان انجام فعالیت کاهش یابد.
همچنین در طراحی سیستم‌های HMI (رابط انسان و ماشین) یا در نرم‌افزارهای شبیه‌ساز فرآیندهای کاری، تربلیگ به عنوان یک ابزار مدل‌سازی دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فهرست حرکات تربلیگ و نمادهای آن‌ها
| شماره | نام حرکت (Therblig) | نماد اختصاری | نوع حرکت |
|---|---|---|---|
| 1 | Search (جست‌وجو) | S | سودمند |
| 2 | Find (یافتن) | F | سودمند |
| 3 | Select (انتخاب) | ST | سودمند |
| 4 | Grasp (گرفتن) | G | سودمند |
| 5 | Hold (نگه داشتن) | H | خنثی |
| 6 | Transport Loaded (حمل با بار) | TL | سودمند |
| 7 | Transport Empty (حمل بدون بار) | TE | غیرسودمند |
| 8 | Position (موقعیت دادن) | P | سودمند |
| 9 | Assemble (مونتاژ) | A | سودمند |
| 10 | Use (استفاده) | U | سودمند |
| 11 | Disassemble (جدا کردن) | DA | سودمند |
| 12 | Inspect (بازرسی) | I | غیرسودمند |
| 13 | Plan (برنامه‌ریزی ذهنی) | PN | ذهنی |
| 14 | Delay (تأخیر) | D | غیرسودمند |
| 15 | Avoidable Delay (تأخیر قابل اجتناب) | AD | غیرسودمند |
| 16 | Unavoidable Delay (تأخیر غیرقابل اجتناب) | UD | خنثی |
| 17 | Rest (استراحت) | R | خنثی |
| 18 | Hold (نگه‌داشتن در وضعیت) | H | خنثی |
چرا تربلیگ هنوز مهم است؟
تربلیگ چیست و چرا هنوز اهمیت دارد؟ با وجود پیشرفت فناوری و ورود روبات‌ها به خطوط تولید، تحلیل تربلیگ همچنان یکی از دقیق‌ترین ابزارهای زمان‌سنجی و بهینه‌سازی کار انسانی محسوب می‌شود. استفاده از تربلیگ در محیط‌های کاری باعث:
- کاهش خستگی کارگران
- افزایش بهره‌وری
- کاهش زمان تلف‌شده
- طراحی بهتر ایستگاه‌های کاری
- استانداردسازی حرکات آموزشی
می‌شود.
نقش تربلیگ در دنیای دیجیتال و هوش مصنوعی چیست؟
در دهه‌های اخیر، تربلیگ نه‌تنها به دنیای تحلیل حرکت در ربات‌ها و سیستم‌های یادگیری ماشینی وارد شده، بلکه در آموزش مدل‌های هوش مصنوعی برای شبیه‌سازی فعالیت‌های انسانی نیز استفاده شده است. با دیجیتال شدن محیط‌های تولیدی (صنعت ۴.۰)، ابزارهای مبتنی بر تربلیگ، وارد فاز تحلیل داده و بینش رفتاری انسان-ماشین شده‌اند.
تربلیگ در ربات‌های هوشمند
تربلیگ چیست و کاربرد آن در رباتیک چه می‌تواند باشد؟ در ادامه، توضیح می‌دهیم.
۱. تربلیگ؛ پلی میان مهندسی صنایع و رباتیک
مفهوم تربلیگ که نخستین بار توسط فرانک و لیلیان گیلبرث معرفی شد، به معنای واحدهای بنیادین حرکت در یک کار فیزیکی یا ذهنی است. هر تربلیگ یک فعالیت خاص مانند گرفتن، جابجایی، بررسی، یا مکث را توصیف می‌کند. در حوزه رباتیک، این مفاهیم به‌ویژه در زمینه برنامه‌ریزی حرکت بازوهای رباتیک بسیار کاربرد دارند. با تجزیه حرکت انسان به تربلیگ‌ها، می‌توان الگوهای بهینه‌ای برای طراحی عملکرد ربات‌ها استخراج کرد که باعث صرفه‌جویی در زمان، انرژی و افزایش دقت می‌شود.
۲. کاربرد تربلیگ در بهینه‌سازی حرکات ربات صنعتی
در صنایع مونتاژ یا بسته‌بندی، ربات‌ها معمولاً وظایفی مشابه انسان انجام می‌دهند: گرفتن قطعه، چرخاندن، نصب، بررسی و رهاسازی. با مدل‌سازی این حرکات براساس تربلیگ‌ها، می‌توان الگوریتم‌هایی توسعه داد که مسیر حرکت و زمان انجام کار را به حداقل برسانند. به عنوان مثال، حذف تربلیگ‌های «مکث غیرضروری» یا «حرکت اضافی دست» در یک ربات، مستقیماً به کاهش چرخه کاری و افزایش بهره‌وری منجر می‌شود. این روش در طراحی نرم‌افزارهای کنترل ربات نیز به کار گرفته می‌شود تا هر دستور حرکتی دقیق و هدفمند باشد.
۳. آینده تربلیگ در رباتیک هوشمند و یادگیری ماشین
ترکیب تربلیگ با الگوریتم‌های یادگیری ماشین و بینایی ماشین (Computer Vision) افق جدیدی در رباتیک ایجاد کرده است. ربات‌ها با مشاهده حرکات انسان و تحلیل تربلیگ‌های موجود، می‌توانند رفتارهای بهینه را یاد بگیرند و به مرور زمان عملکرد خود را اصلاح کنند. در ربات‌های سرویس‌محور، پزشکی و حتی خانگی، تشخیص تربلیگ‌های ناکارآمد به ربات کمک می‌کند تا رفتارهای سریع‌تر و طبیعی‌تری از خود نشان دهد. بنابراین، تربلیگ نه‌تنها در مهندسی کلاسیک بلکه در آینده‌ی هوشمند ربات‌ها نقش کلیدی ایفا خواهد کرد.
جمع‌بندی: تربلیگ، کلید مهندسی بهره‌وری
تربلیگ چیست؟ در یک جمله، تربلیگ همان ذره‌بین طلایی تحلیل حرکت است. با شناخت دقیق حرکات تربلیگ و استفاده هوشمندانه از آن‌ها، می‌توان کیفیت، سرعت و دقت انجام کارهای دستی را به طرز چشمگیری افزایش داد. این مفهوم به ظاهر ساده، در بطن خود نقطه اتصال علم، تحلیل و عمل‌گرایی است و همچنان یکی از ستون‌های اساسی در ارزیابی کار و زمان باقی مانده است.